zaterdag 9 september 2017

211. Is de gekozen burgemeester ondemocratisch?

De regeringsvorming in Nederland is nog steeds niet afgerond. Inmiddels is wel uitgelekt dat overwogen wordt om in de toekomst de burgemeester te laten kiezen. Dat lijkt heel democratisch maar is dat zo? Wat zijn de gevolgen voor homo/lesbische minderheden?

De gemeenteraad is in Nederland het hoogste gezag in de gemeente
In de Nederlandse grondwet is het hoogste gezag in de gemeente de gekozen raad. Die stelt een vertrouwelijke selectiecommissie samen waarin meestal alle fractievoorzitters zitten. Dus niet alleen degenen die tot een meerderheid behoren maar ook de kleinste minderheden in de raad zijn daarin vertegenwoordigd. Wie democratie niet opvat als de dictatuur van de meerderheid zal het met mij eens zijn dat dit heel democratisch is. De commissaris van de koning en de minister van binnenlandse zaken zien er ook op toe dat dit selectieproces democratisch verloopt. Deze vertrouwelijke procedure zorgt ervoor dat plaatselijke populistische gelukszoekers hier weinig te zoeken hebben. En dat bestuurders die elders hebben laten zien dat zij bekwaam zijn een redelijke kans maken. Verkiezingen van burgemeesters leiden elders in de wereld vaak tot het soort kandidaten die eerder op hun mooie uiterlijk en beloftes worden uitgekozen dan op hun gebleken bekwaamheden als bestuurders. Voordrachten door de raad worden in de regel door de regering overgenomen.

Twee kapiteins op één schip: daar komen problemen van
Een gekozen burgemeester leidt er toe dat er twee kapiteins komen op het schip van de gemeente. Men kan wel een taakverdeling maken maar het leidt in alle gevallen tot een inperking van de macht van de plaatselijke volksvertegenwoordiging. Minder democratisch dus in plaats van meer. Bovendien ontstaan er altijd problemen over de afbakening van de bevoegdheden tussen raad en burgemeester. Omdat zij beiden door de kiezers gekozen zijn, denken ze evenveel recht van spreken te hebben. Omdat de burgemeester het eens is met zichzelf en de raad meestal onderling verdeeld is, leidt de gekozen burgemeester tot een sluipende uitholling van de macht van de volksvertegenwoordiging. Dat is dus minder democratisch als men vindt dat democratie geen dictatuur van een meerderheid moet zijn.

Een raad is democratischer dan één persoon
Een persoon die door een meerderheid van de kiezers gekozen is, vertegenwoordigt vaak niet de meerderheid van alle stemgerechtigden. Neem bijvoorbeeld Trump, Erdogan en Poetin. Een gekozen burgemeester vergroot dus de kans op het kiezen van populistische personen die al snel in de verleiding komen om zich autocratisch te gaan gedragen. Dat maakt de kans groter dat die persoon op gespannen voet komt te staan met de bewakers van de rechtsstaat zoals de rechtsspraak en de media. Ook dat verschijnsel zien we over de hele wereld. Er is hier dus sprake van een uitholling van de democratie opgevat als de maatschappelijke vormgeving van zelfbeschikking van en mensenrechten voor iedereen.

Het poldermodel vraagt om iemand die boven de partijen staat
Net zoals ons staatshoofd en de commissarissen van de koning is de burgemeester van belang als iemand die boven de partijen staat. Een poldermodel met ontelbare politieke partijen en langdurige besluitvormingsprocessen is gebaat bij een persoon die niet een toevallige meerderheid vertegenwoordigt maar boven alle partijen staat waarin zoveel mogelijk mensen zich vertegenwoordigd weten. Er wordt veel geklaagd over ons oude poldermodel maar zij veronachtzamen de grote voordelen die het ons gebracht heeft.

Homoseksualiteit als toetssteen
Wie de vooruitgang ziet die de homo/lesbische bewegingen hebben geboekt, zal moeten toegeven dat die niet tot stand is gekomen dankzij maar ondanks populistische autocraten. Die vooruitgang is vooral tot stand gekomen dankzij de erkenning dat mensenrechten ook homorechten inhouden. Overal waar populistische leiders zogenaamd democratisch maar in werkelijkheid autocratisch te werk gaan, is homo/lesbische gelijkberechtiging afwezig of uiterst kwetsbaar. Openlijk homo/lesbische bestuurders zijn alleen te vinden in landen met parlementaire democratie waarin mensenrechten van minderheden gerespecteerd worden.






Nederlandse verkiezingen
Dit blogbericht past in mijn blogserie over de Nederlandse verkiezingen en de gevolgen ervan. Daarin verschenen eerder de blogberichten 179: Moreel leiderschap: wat is dat?, nummer 180: Referendum? Schijnvertoning! (2), nummer 181: De anti-elite-paradox, nummer 182: 'De kloof' bestaat niet in Nederland, nummer 183: "Wij worden niet gehoord!": klopt dat wel? en nummer 184: CDA-aanval op zelfbeschikking (dit bericht is hiervan het meest gelezen).
Zie voor mijn reactie op de uitslag van de verkiezingen blogbericht 186: Populismegolf gestopt in Nederland (dit bericht is hiervan het meest gelezen), 187: Regeringsvorming in Nederland (1) over het belang van het oeroude poldermodel, 188: Regeringsvorming in Nederland (2) over het divagedrag van kiezers, 189: Regeringsvorming in Nederland (3) over het consumentengedrag van kiezers, 190: Regeringsvorming in Nederland (4) over het links/progressieve misverstand, 191: Regeringsvorming in Nederland (5) over het belang van samenwerkingsstrategieën, 192: Regeringsvorming in Nederland (6) over het belang van het maatschappelijk middenveld, en nummer 199: Regeringsvorming in Nederland (7) over de duur van de kabinetsformatie.