zaterdag 2 april 2016

137. Waarom memoires?

Hieronder staat de concept-inleiding voor mijn boek met homoseksuele en humanistische levensherinneringen dat eind 2016 zal verschijnen. In mijn vorige blogbericht gaf ik een overzicht van de voorpublicaties die al verschenen zijn in mijn blog. In de onderstaande concept-inleiding leg ik uit waarom ik aan het beoogde boek ben begonnen. Mogelijke vragen en/of opmerkingen kunnen aan mij gestuurd worden via <robtielman46@gmail.com>.

Waarom vind ik dit belangrijk?
Dit boek is geen biografie. Die kan door iemand anders geschreven worden als daar ooit behoefte aan is. In dit boek beschrijf ik mijn belangrijkste levensherinneringen. Deels persoonlijk maar vooral maatschappelijk. Voor een socioloog als ik ben, ligt dat laatste voor de hand. Waarom vind ik dit belangrijk? Mijn hele leven heb ik grote belangstelling gehad voor geschiedenis. Wat is er in het verleden gebeurd en wat kunnen we daar voor de toekomst van leren? Anders dan in het buitenland zijn er in Nederland weinig humanisten en homo's die hun persoonlijke geschiedenis beschreven hebben. En dat vergroot de kans dat fouten uit het verleden herhaald worden. Dat tracht ik te helpen voorkomen door dit boek te schrijven.

Mijn proefschrift (Homoseksualiteit in Nederland, 1982) ging over de homo/lesbische emancipatiegeschiedenis. Die was tot dan toe nog niet uitvoerig beschreven. Mijn oratie (Humanistische sociologie, een paradox als paradigma, 1987) ging over een schijnbare tegenstelling als uitgangspunt. Aan de ene kant is sociologie een wetenschap. Aan de andere kant is humanisme een levensovertuiging. Dat zijn twee gebieden die elkaar maar gedeeltelijk overlappen. Het raakvlak is op een wetenschappelijke manier naar humanisme kijken en op een humanistische manier naar wetenschap. Dat tracht ik te doen in dit boek.

Er wordt al tijden veel onzin verkocht over humanisme en over homoseksualiteit. Met dit boek wil ik die onzin weerleggen door aan de hand van mijn eigen leven te laten zien dat de werkelijkheid soms anders in elkaar zit dan velen denken. Zo vind ik het belangrijkste kenmerk van het humanisme niet de bestrijding van de godsdienst maar de verdediging van het mensenrecht op zelfbeschikking. En is homoseksualiteit niet een ziekelijke afwijking maar een biologische variant zoals linkshandigheid, roodharigheid, muzikaliteit, taal- en rekenvaardigheid en creativiteit.

Humanisme
In mijn Socrateslezing (Humanisme onder kritiek, 1990) beschrijf en weerleg ik de meest belangrijke punten van humanismekritiek. Ik vat die hieronder samen. Het Nederlands kent de uitdrukking "van god los" om aan te geven dat iets of iemand niet deugt. Mijn leven toont aan dat het wel degelijk mogelijk is om zonder godsdienst menswaardig te leven. Voor het humanisme is het niet van belang of goden bestaan maar wel dat mensen vrij en verantwoordelijk zijn om zelf zin en vorm te geven aan het eigen bestaan zonder zich daarbij te verschuilen achter god(en) en zonder het zelfbeschikkingsrecht van anderen aan te tasten.

Volgens humanisten is ons bestaan bij voorbaat noch zinvol, noch zinloos, maar kunnen we er wel zin aan geven. Evenmin is de mens van nature goed of slecht maar kunnen we wel zelf en samen met anderen een menswaardiger bestaan opbouwen.

Absolute vrijheid bestaat niet en pogingen daartoe verworden snel tot het recht van de sterkste en de onvrijheid van de zwakkeren. Humanistische vrijheid is niet de afwezigheid van regels maar de aanwezigheid van zodanige regels dat ieders zelfbeschikkingsrecht wordt gewaarborgd. Humanistische gelijkheid is niet gelijkvormigheid maar bovenal gelijkwaardigheid in veelvormigheid. Humanistische solidariteit wordt niet van boven af opgelegd maar vindt de grondslag in het welbegrepen eigenbelang dat wij allen hebben bij het elkaar niet in de steek laten. Niet het humanisme is schuldig aan de mentaliteit van "ikke, ikke en de rest kan stikke" maar die denkrichtingen die het eigen zielenheil boven alles stellen, ten koste van andersdenkenden.

Dit zelfbeschikkingsdenken is niet imperialistisch zoals (vaak godsdienstige) tegenstanders beweren. Het zijn juist deze tegenstanders die trachten andersdenkenden hun wil op te leggen door zich te beroepen op hogere machten om zich te rechtvaardigen. Vooral ongodsdienstigen, vrouwen en homoseksuelen zijn daarvan al eeuwen slachtoffers.

Homoseksualiteit
Dat brengt mij op de tweede hoofdlijn uit dit boek. Zowel humanisten als homoseksuelen worden bedreigd in hun mensenrecht op zelfbeschikking. Kijk maar naar de doodstraf op ongodsdienstigheid en op homoseksualiteit in veel islamitische landen. Humanisten zouden nog wat kunnen leren van de wereldwijde successen van homo/lesbische emancipatie.

Zelforganisatie en het werken met sleutelfiguren en bondgenoten verklaren veel van de toegenomen homo/lesbische gelijkberechtiging, zoals de openstelling van het burgerlijk huwelijk. De homo/lesbische minderheden hebben veel kunnen bereiken door uit de kast te komen waartoe ze veroordeeld waren door onverdraagzame, meestal godsdienstige, meerderheden. Anders dan godsdiensten ons trachten wijs te maken, neemt het geloof in god(en) wereldwijd af. Maar helaas zijn de meeste ongodsdienstigen nog niet uit de kast gekomen. Daardoor laten zij de beeldvorming, net als vroeger bij homoseksualiteit het geval was, over aan hun tegenstanders.

Democratie is niet de dictatuur van de meerderheid maar een rechtsorde die vooral het zelfbeschikkingsrecht van individuen en zelfgekozen minderheden respecteert. Ook op dit punt is homoseksualiteit een toetssteen, in dit geval voor een werkelijk democratische rechtsorde. In dit boek beschrijf ik mijn eigen ervaringen met de strijd voor het toenemend vermogen om zelf zin en vorm te geven aan het eigen bestaan, ofwel emancipatie, van homoseksuelen en humanisten. Die verworven vrijheid, gelijkheid en solidariteit zijn niet voor eeuwig vastgelegd. Zij vragen een voortdurende bereidheid om zich daarvoor in te zetten, juist in tijden waarin die verworvenheden weer bedreigd worden. Wie de eigen geschiedenis niet kent, loopt het risico dat de fouten uit het verleden herhaald worden. Ik hoop dat het lezen van dit boek tot de benodigde weerbaarheid zal leiden!


Naschrift: Mijn memoires "Humanisme als zelfbeschikking, levensherinneringen van een homohumanist" zijn november 2016 uitgegeven bij de Papieren Tijger Breda.